Het socratisch gesprek
Een onderzoek naar het gebrek aan waarheid
De filosofie is door de eeuwen heen opgevat als een statische onderneming, die er vooral op gericht is nieuwe filosofen op te leiden. Een filosoof is een man die een boek schrijft, om een ander in staat te stellen ook weer een boek te schrijven. Maar zo is het niet altijd geweest. De oorspronkelijke filosofie hoorde eigenlijk thuis in het contact tussen mensen, in een gewoon gesprek over gewone dingen die ons dagelijks bezighouden. Zo dacht Socrates er tenminste over, die op pleinen en markten mensen ondervroeg op zo’n manier, dat ze al na drie minuten aan hun eigen waarheden begonnen te twijfelen. Welnu, dat is dan ook precies de bedoeling van het Socratisch gesprek. Want hoe zeker weten we de dingen die we over onszelf en onze wereld denken te weten? Dat is een systemische vraag ‘avant le lettre’.
Voor een organisatie kan een Socratisch gesprek helpen bij het op een hoger niveau onderzoeken van bepaalde leidende termen. We stellen ons een vraag, waarvan het antwoord niet direct in de tastbare wereld is terug te vinden. ‘Hoeveel bladzijden heeft dit boek?’ is dus geen vraag waar je in een Socratisch gesprek ver mee zult komen. Vragen die wel gesteld kunnen worden zijn bijvoorbeeld ‘Wat is een visie?’, ‘Wat is zorg?’ of ‘Wat is samenwerking?’, ‘Wat is eigenlijk vraaggestuurd of wat is een dialoog?’ Ook levensvragen zijn geschikt, bijvoorbeeld ‘Wat is geluk?’ of ‘Wat is trouw?’. In een dagdeel wordt met een groep van niet meer dan 8 personen een dergelijke vraag onderzocht.
In een Socratisch gesprek worden een aantal ‘Socratische deugden’ in acht genomen. Deze worden eerst met alle deelnemers doorgenomen en kunnen later ieder helpen als gesprekstechniek bij moeilijke vragen die hij op zijn werk of daarbuiten tegenkomt. De ‘Socratische deugden’ helpen ons verder het gesprek stroomlijn te geven en ons door de fasen heen te leiden waaruit een Socratisch gesprek bestaat. Er is voor een Socratisch gesprek geen voorkennis nodig. Wel doorzettingsvermogen, een onderzoekende geest en de overtuiging dat de weg soms ook het doel is…
|
|
